CECHY MAKROSKOPOWE
 Dojrzałe owocniki
|
Owocniki bulwiaste, obłe, kuliste, raczej regularne w kształcie. Niezbyt duże, na ogół 0,5 – 1,0 cm. Bardzo rzadko nieco większe. Powierzchnia owocnika, brudnobiała, kremowa, – w późniejszych fazach rozwoju oliwkowobrązowa, szarobrązowa, rzadziej jednolicie brązowa. Perydium na przekroju około 0,2-0,5 mm, wyraźnie widoczne i równe na całym obwodzie owocnika. U nasady zawsze widoczna, niewielka, półkolista, płonna kolumella. Gleb na przekroju komorowata – komórki raczej duże, czasem do 1 mm średnicy, nieregularne, rozchodzące się promieniście od płonnej podstawy owocnika. Gleba na przekroju za młodu brudnobiała, szarawa. Szybko nabierająca delikatnych lilowych tonów, finalnie lilowo brązowa do fioletowej. Zapach owocnika nieznacznie ziemisty, stęchły, niemiły. Smak u młodszych okazów nieokreślony u starszych z wyraźną nutą goryczy.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H.melasporus
|
Perydium o zróżnicowanej grubości 200-500 μm. Jednowarstwowe, zbudowane z równoległych do powierzchni owocnika strzępek prozenchymatycznych o różnych rozmiarach komórek. Komórki często mają tendencję do rozdymania się i tworzą miejscami namiastkę struktur pseudoparenchymatycznych. Trama perydialna pseudoparenchymatyczna, zbudowana z kulistych komórek o średnicy 3-8 μm. Hymenium zbudowane z palisadowo ułożonych bazydiol o rozmiarach 10-22 x 3-9 μm. Bazydia maczugowate, rzadziej walcowate, za młodu wypełnione żółtą treścią. Średnie rozmiary bazydiów 10-15 x 6-9 μm. Bazydia na ogół czterozarodnikowe, ale trafiają się też podstawki z mniejszą ilością zarodników. Sterygmy wyraźne, grube, 2-5 μm długości. Subhymenium niezauważalne. Trama hymenialna zbudowana z chaotycznie splecionych strzępek o grubości 1-3 μm. Zarodniki za młodu wrzecionowate, żółtawe. Potem szerokoowalne do kulistych brązowe do czarno brązowych, finalnie jednolicie czarne. Apex u większości zarodników całkowicie niewidoczny, czasem zaznaczony jedynie jako delikatne wybrzuszenie na szczycie zarodnika. Apiculus dobrze widoczny w zarodnikach na wszystkich etapach rozwoju, cylindryczny o długości 1-3 μm. Wielkość zarodników 17-24 x 10 – 22 μm, średnio 20 x 15 μm, Q = 1,0 – 1,6, Qm = 1,3. Brak zarodników anormatywnych.
 |
 |
 |
Szczegóły budowy perydium H.melasporus
|
|
SIEDLISKO
|
Hymenogaster melasporus wyrasta w dość ściśle określonych, miejscach. Preferuje gleby rędzinowe o dużej zawartości węglanu wapnia, luźne, mocno przewietrzane, z dużą ilością części szkieletowych. Wszystkie trzy stanowiska polskie zostały zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie wyraźnych wychodni skał wapiennych. W miejscach raczek wilgotnych i osłoniętych od słońca. Owocniki mikoryzują z szeregiem różnych drzew – do najczęstszych należą Fagus, Carpinus, Alnus i Corylus. Owocniki wyrastają do 5-7 cm pod powierzchnią gleby. W miejscach wyjątkowo dużego nagromadzenia materiałów skalnych mogą wyrastać znacznie płycej i bezpośrednio w skalnym murszu.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster melasporus jest gatunkiem skrajnie rzadkim. Znane są wyłącznie dwa historyczne stanowiska: Soehnera i Knappa, oba z terenu południowych Niemiec. W Polsce również brak było doniesień o zlokalizowaniu tego gatunku przed 2020 rokiem.
Wyżyna Wieluńska – DE51, Draby k. Działoszyna, Wrzesień 2020
Wyżyna Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Sierpień 2022
Beskid Mały – DF 85, Inwałd k. Wadowic, Październik 2022
|
UWAGI
 Grupa owocników
|
Wśród trudnego do oznaczania rodzaju Hymenogaster melasporus jest gatunkiem łatwym do poprawnej identyfikacji. Brązowoczarne, szerokoowalne lub kuliste zarodniki zdecydowanie wyróżniają go wśród innych przedstawicieli rodzaju. Nieco podobne, szerokoowalne zarodniki ma H.thwaiesii. Nigdy jednak nie są tak ciemne jak w przypadku H.melasporus. Poza tym H.thwaitesii posiada bardzo nieliczne podstawki czterozarodnikowe, podczas gdy u H.melosporus stanowią one większość.
|
