CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki bulwiaste, o regularnych owalnych lub kulistych kształtach, rzadziej nieregularne. Wielkość dojrzałych owocników 0,5–1,5 cm, bardzo rzadko powyżej 2 cm średnicy. Powierzchnia owocnika za młodu biała, potem żółtawa, w okresie pełnej dojrzałości, brudnożółta, lub żółto-brązowa, często z ciepłymi tonami pomarańczowymi. Matowa, lekko szorstka, sprawiająca wrażenie otrębiastej. Owocniki w początkowych fazach dojrzałości pokryte równomiernie rozmieszczonymi włoskami. Gleba za młodu biała, szklista, potem żółto-brązowa do różowo-brązowej. poprzecinana licznymi, białymi żyłkami o chaotycznym przebiegu. Żyłki często z ciemniejszymi obrzeżami. Miąższ kruchy, miękki o mdłym smaku i intensywnym zapachu przypominającym rzodkiew. W starszych owocnikach zapach bardzo intensywny, odstręczający.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki w workach
|
Perydium o grubości 100-250 μm. W starszych owocnikach zawsze cieńsze. Dwuwarstwowe – zbudowane z zewnętrznej pseudoparenchymatycznej warstwy suprapellis oraz wewnętrznej plektenchymatycznej warstwy subpellis. Suprapellis tworzą owalne lub kuliste, izodiametryczne komórki o średnicy 8-15 μm i grubych do 1-3 μm, wybarwionych na bladożółto ściankach. Subpellis zbudowane z hialinowych, septowanych strzępek 3-7 μm, o przebiegu równoległym do powierzchni perydium. Warstwa pseudoparenchymatyczna na ogół dwukrotnie grubsza od warstwy plektenchymatycznej. Włoskowate dermatocystydy 40-80 x 3-6 μm, hialinowe, cienkościenne, lekko zaostrzone, nieseptowane lub z jedną septą u podstawy. Worki owalne, rzadziej kuliste na krótkich trzonkach, czasem siedzące. Wielkość worków 60-110 x 40-100 μm. Worki 1-4 zarodnikowe. Zarodniki elipsoidalne czasem wąskoelipsoidalne, żółtawe do żółto-brązowych. Wielkość zarodników – jak w przypadku większości gatunków z rodzaju Tuber – zależna od ilości zarodników w worku, 25-40 x 18-30 μm. Zarodniki pokryte wyraźną siateczką szerokich alweoli o średniej wielkości 5-10 μm. Kształt alweoli często nieregularny Kąty siateczki wyciągnięte w kolce o długości 2-7 μm. Na dłuższej osi zarodnika najczęściej 4 - 6 alweoli.
 |
 |
 |
Perydium |
Worki |
Dermatocystydy perydialne |
 |
 |
 |
Szczegóły budowy dwuwarstwowego perydium T.rapaeodorum |
|
SIEDLISKO
|
Tuber rapaeodorum występuje w żyznych glebach brunatnoziemnych lub rędzinowych. Mikoryzuje z wieloma gatunkami drzew liściastych i iglastych. W polskich warunkach najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus silvatica, Coryllus avelana oraz Larix decidua. Owocniki wyrastają na granicy ściółki oraz właściwej gleby, nie głębiej niż 1-3 cm pod jej powierzchnią. Czasem semihypogeicznie. Dojrzałe owocniki można zbierać od lipca do listopada, ze szczytem owocnikowania w miesiącach sierpień-wrzesień.
|
WYSTĘPOWANIE
|
W Polsce gatunek znaleziony na czterech stanowiskach na Wyżynie Śląskiej oraz Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Trzy historyczne stanowiska pochodzą z Dolnego Śląska oraz Polski północnej. W Europie Tuber rapaeodorum nigdzie nie jest gatunkiem pospolitym. Niemniej znany z niemal wszystkich krajów z pojedynczych stanowisk.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF25, Niegowonice k. Zawiercia, Czerwiec 2009
Wyżyna Śląska – DF33, Siemianowice Śląski, Lipiec 2009
Wyżyna Śląska – DE22, Świerklaniec k. Bytomia, Sierpień 2009
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DE96, Ludwinów k. Złotego Potoku Wrzesień 2010
|
UWAGI
 Grupa nietypowych owocników podobnych do T.dryophilum
|
Tuber rapaeodorum bywała przez niektórych autorów synonimizowana z Tuber puberulum lub łączona w kompleks gatunkowy z Tuber dryophilum. Badania genetyczne jednoznacznie utrwaliły jej status osobnego gatunku.
Jest gatunkiem trudnym do oznaczenia, makroskopowo bardzo podobnym do innych gatunków z sekcji Puberulum. W analizie mikroskopowej należy zwrócić szczególną uwagę na drobiazgowe badanie budowy perydium i wszystkich jego elementów.
Jako ciekawostkę można podać fakt znalezienia T. rapaeodorum w przydomowym ogrodzie (Wyżyna Śląska – DF33, Siemianowice Śląski, Lipiec 2009) w sąsiedztwie drzew i krzewów owocowych.
Polska nazwa gatunku to trufla rzepiasta.
|
